Тошкент, Ўзбекистон — Moody’s Ratings’нинг сўнгги таҳлилига кўра, Ўзбекистон банк тизими учун прогноз барқарор бўлиб қолмоқда.
Агентликнинг таъкидлашича, қулай операцион шароитлар кейинги 12–18 ой ичида банкларнинг тўлов қобилияти ва ликвидлигини қўллаб-қувватлайди.
Moody’s ҳисоб-китобларига кўра, 2024 йилда 5,6% бўлган мамлакат иқтисодиётининг ўсиш суръати 2025–2026 йилларда тахминан 5,7% даражасида сақланиб қолади. Бу эса қарз олувчиларнинг барқарорлиги ва кредит портфелларининг сифатини мустаҳкамлашга хизмат қилади.
Агентлик баҳолашича, муаммоли кредитлар даражаси 2024 йилда давлат банклари томонидан мерос бўлиб қолган муаммоли активларни тан олиш туфайли 7%га етганига қарамай, кейинги 12–18 ой давомида 6–7% оралиғида бўлиши кутилмоқда.
Юқори фоиз ставкалари банкларнинг соф фоиз маржаси (NIM) ва фойдалилигини сақлаб қолишда ёрдам бераётган бўлса-да, чеканка депозитлари учун кучайиб бораётган рақобат маржага босим ўтказмоқда.
Барқарор прогноз шунингдек, секторнинг нисбатан кучли капитал буферига таянади.
Бироқ Moody’s фикрича, кредитлашнинг тез суръатда ўсиши ликвидлик ва капитал етарлилигига босим ўтказиши мумкин, айниқса бозор маблағларига юқори даражада боғлиқлик сақланиб қолаётган бир шароитда.
Ўзбекистоннинг жами захиралари ялпи ички маҳсулотнинг (ЯИМ) 37%ини ташкил этаётгани ҳамда банк тизими кредитлари ЯИМнинг 37%ига тенг экани давлатга иқтисодиёт ва банк тизимини қўллаб-қувватлаш учун катта имкониятлар яратади.
Ўзбекистон иқтисодиёти Россия ва Украина ўртасидаги можарога боғлиқ геосиёсий хавф-хатарларга қарамай, барқарор ривожланишда давом этмоқда. Moody’s маълумотларига кўра, 2025–2026 йилларда ЯИМ реал ўсиши 5,7% даражасида сақланиши кутилмоқда, бу эса қарз олувчиларнинг тўлов қобилиятига ижобий таъсир кўрсатади.
Шу билан бирга, агентлик чеканка кредит портфелининг "пишиб етилиш" жараёнига эътибор қаратиб, унинг олдинги тез ўсиш давридан сўнг қўшимча хавфларни келтириб чиқариши мумкинлигини қайд этмоқда.
Moody’s баҳолашича, банк тизимининг капитал етарлилиги барқарор бўлиб қолади. Хавф даражасига мослаштирилган активлар ҳисобига базавий капитал кўрсаткичи (TCE) 14–15% диапазонида бўлиши кутилмоқда, давлат томонидан қўшимча сармоя киритилмаган тақдирда ҳам. 2023 йил охирида ушбу кўрсаткич 14,3% ни ташкил этган.
Банкларнинг фойдалилиги тарихий юқори даражада сақланиб қолиши кутилмоқда, бу эса соф фоиз маржасининг юқори бўлиши билан изоҳланади.
Банк сектори бозор маблағларига юқори даражада боғлиқ бўлиб қолмоқда: 2024 йил охирида кредитлар ва депозитлар нисбати 173% ни ташкил этди, давлат банклари учун бу кўрсаткич 237%, хусусий банклар учун эса 108% га етди.
Moody’s’нинг таъкидлашича, бозор маблағларининг ярмидан кўпи узоқ муддатли мажбуриятларга тўғри келади, бу эса қайта молиялаштириш хавфини камайтиради. Аммо валюта мажбуриятлари улушининг юқори бўлиши (2024 йил охирида 48%) ва валюта депозитлари даражаси (25%) курс ўзгаришларига бўлган сезувчанликни оширади.
Moody’s йирик давлат банклари учун давлат кўмагининг эҳтимоли жуда юқори эканлигини қайд этади. Приватизация режаларига қарамай, давлат иқтисодий сиёсатни амалга оширишда муҳим аҳамиятга эга бўлган банклар, хусусан, Агробанк (Ba3, барқарор) ва Микрокредитбанк (Ba3, барқарор) устидан назоратни сақлаб қолади. 2018 йилдан буён давлат банкларига тахминан 1,8 миллиард доллар миқдорида капитал киритилган.
2024 йил охирида Ўзбекистон банк сектори активлари 59,5 миллиард долларни (ЯИМнинг 53%) ташкил этди. Бешта энг йирик банк бозорнинг 54% ни назорат қилади, давлат банкларининг активлар тизимидаги улуши эса 65% га тенг. 13 тижорат банкининг кредит қобилияти рейтинги (BCA), жами сектор активларининг 62% ни қамраб олган ҳолда, b1 дан caa1 гача бўлган диапазонда, ўртача кўрсаткич эса b2 даражасида жойлашган.
Moody’s фикрича, Ўзбекистон банк тизимининг ўрта муддатли барқарорлиги иқтисодий ўсиш, таваккалчиликни бошқариш ва секторни бозор тамойиллари асосида трансформация қилиш ўртасидаги мувозанатга боғлиқ бўлади.
